چه راهکارهایی پیشنهاد می‌کنید تا انسان بتواند برای نماز صبح بیدار شود و نمازش قضا نشود؟

1. از آن‌جا که نماز در حقیقت فرصتی است تا انسان با خدای خویش صحبت کند، و این توفیقی است که از جانب حضرت دوست، نصیب بندگانش می‌شود تا بتوانند در طول شبانه روز دقایقی را با معبود خویش به مناجات بپردازند؛[1] لذا درخواست پیامبران و اولیای الهی از خداوند این بود که ما را توفیق ده تا در زمره نمازگزاران باشیم. قرآن کریم از زبان حضرت ابراهیم خلیل(علیه السلام) چنین نقل می‌کند: «رَبِّ اجْعَلْنی‏ مُقیمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی‏ رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِ»؛[2] پروردگارا، مرا برپا کننده نماز قرار ده، و از فرزندانم (نیز چنین فرما)، پروردگارا دعاى مرا بپذیر.

این مسئله آن‌قدر برای ابراهیم(علیه السلام) اهمیت دارد که بعد از درخواست از خدا، دوباره می‌فرماید: این درخواست مرا اجابت کن.

2. علاوه بر شوق و اشتیاقی که انسان را وادار می‌کند تا وی برای مناجات و سخن گفتن با معشوقش هیچ فرصتی را از دست ندهد، برخی کارهای طبیعی؛ مانند دیر نخوابیدن، تنظیم ساعت هشدار و … نیز می‌تواند انسان نمازگزار را در این مهم به کمک نمایند.

3. راهکارها و دستور العمل‌هایی نیز در ضمن روایات از سوی پیامبر(صلی الله علیه و آله) و ائمه(علیهم السلام) به ما رسیده است که آنها نیز بهترین راهکار برای به موقع بیدار شدن جهت اقامه نماز صبح خواهند بود.

امام صادق(علیه السلام) از پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) نقل می‌کند: هر کس که بخواهد شب برای عبادت برخیزد؛ چون در بستر خود خوابید بگوید: (بسم اللَّه) بار خدایا مرا از مکرِ خود آسوده مدار، یاد خودت را از خاطرم مبر و مرا در گروه غافلان قرار مده، من در فلان ساعت برخیزم. محققاً خدای متعال برای او فرشته‌‌‏اى می‌گمارد که او را همان ساعت بیدار کند

امام صادق(علیه السلام) از پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) نقل می‌کند: «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) مَنْ أَرَادَ شَیْئاً مِنْ قِیَامِ اللَّیْلِ وَ أَخَذَ مَضْجَعَهُ فَلْیَقُلْ- بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ لَا تُۆْمِنِّی مَکْرَکَ وَ لَا تُنْسِنِی ذِکْرَکَ وَ لَا تَجْعَلْنِی مِنَ الْغَافِلِینَ أَقُومُ سَاعَةَ کَذَا وَ کَذَا إِلَّا وَکَّلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مَلَکاً یُنَبِّهُهُ تِلْکَ السَّاعَةَ»؛[3]

«هر کس که بخواهد شب برای عبادت برخیزد؛ چون در بستر خود خوابید بگوید: (بسم اللَّه) بار خدایا مرا از مکرِ خود آسوده مدار، یاد خودت را از خاطرم مبر و مرا در گروه غافلان قرار مده، من در فلان ساعت برخیزم. محققاً خدای متعال برای او فرشته‌‌‏اى می‌گمارد که او را همان ساعت بیدار کند.»

همچنین امام صادق(علیه السلام) خود در این زمینه می‌فرماید: «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: مَا مِنْ أَحَدٍ یَقْرَأُ آخِرَ الْکَهْفِ عِنْدَ النَّوْمِ إِلَّا تَیَقَّظَ فِی السَّاعَةِ الَّتِی یُرِید»؛[4]

«هیچ کس نیست که (آیه) آخر سوره کهف[5] را هنگام خوابیدن بخواند، مگر این‌که در هر ساعتى که بخواهد از خواب بیدار شود.»

راهکارهایی برای سحر خیزی

برای سحرخیزی راههای مختلفی ذکر شده است که به بعضی از آنها اشاره می شود:

*وضو گرفتن در موقع خواب اگرچه بهتر است انسان همیشه با وضو باشد همانطوری که رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود:

«کسی که در حال وضو بمیرد پاداش شهید را دارد.» «وسایل: ج 1, ص 269 و به روایات بحث وضوء مراجعه شود.»

*   در شب سعی کند با شکم پر نخوابد و لازمه این کار این است که کمتر بخورد و به محض خوردن نخوابد زیرا شکم پر مورد بغض و نفرت حق تعالی است. و انسان را از او دور و به شیطان نزدیک می کند. چنانکه امام باقر علیه السلام فرمود: «ما من شیی ء ابغض الی الله عزوجل من بطن مملوء» هیچ چیزی مبغوض تر از شکم پر نزد خداوند سبحان نیست.«کافی: ج 6 ص 270»

* در وقت خواب ذکر خداوند بزرگ را بگوید. مثل تلاوت سوره توحید, حمد, آیة الکرسی،چهارقل، آیه آخر سوره کهف و تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها و ذکرهای دیگر که در کتاب شریف مفاتیح الجنان و … می باشد.

* سعی کند شب, مخصوصا مثل شبهای تابستان که کوتاه است زودتر بخوابد و یا در روز کمی استراحت نماید تا در شب بتواند راحت تر برای نماز برخیزد.

*بهتر است رو به قبله بخوابد و به صورت روی زمین نخوابد چنانکه امام صادق علیه السلام فرمود: «من رایتموه نائما علی وجه فانبهوه»کسی را که دیدی به صورت روی زمین خوابیده بیدارش کنید. «من لایحضره الفقیه: ج1، ص 318»

* سعی کند گناه و معصیت نکند زیرا گناه کردن و با افراد گناهکار نشست و برخاست نمودن انسان را از امر خیر از جمله نماز شب محروم می سازد. رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: «ان الله من نام عامة لیله کان ذلک دلیلا علی انه عمل فی نهاره ذنبا عظیما فعاقبه الله فطرده عن بابه و عن مرافقه العابدین الذین هم احبائه.»

«کسی که تمام شب را بخوابد و برای (نماز شب برنخیزد) علتش آن است که در روز گناه بزرگی مرتکب شده و خداوند بزرگ به خاطر آن گناه او را عقاب می کند و عقابش به این است که او را (بوسیله محروم کردن از فیض نماز شب) از درگاهش دور میکند. و همچنین از دوست شدن با انسانهای عابد که از دوستان حق تعالی می باشند محروم می سازد. »«ارشاد القلوب: باب 22, ص 117»

پی نوشت ها:

[1]. «إِنَّنی‏ أَنَا اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ أَنَا فَاعْبُدْنی‏ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْری»؛ من «اللَّه» هستم؛ معبودى جز من نیست! مرا بپرست، و نماز را براى یاد من بپادار. طه، 14.

[2]. ابراهیم، 40.

[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، ج ‏2، ص 540، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.

[4]. همان.

[5]. آخرین آیه سوره کهف این آیه است: «قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحى‏ إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَدا».

سال به سال و نسل به نسل عزاداری را تجدید کنیم:

روایت شده است که هنگامی که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) به دختر خود حضرت فاطمه(علیها السلام) از کشته شدن فرزندش حسین(علیه السلام) و مصائبی که بر او وارد می شود، خبر دادند، فاطمه(علیها السلام) گریه ی شدیدی کرد و پرسید: ای پدر جان!این امر در چه زمانی واقع خواهد شد؟ رسول خدا(ص) فرمودند: در زمانی که من و تو و علی(ع) از دنیا رفته باشیم. در اینجا گریه ی حضرت فاطمه(علیها السلام) شدت بیشتری گرفت و سوال کرد: ای پدر جان! پس چه کسی بر او گریه خواهد کرد؟ و چه کسی به اقامه [و برپا کردن] عزا برای او پایبند و ملتزم خواهد شد؟

رسول خدا(ص) فرمودند: ای فاطمه! به درستی که زنان امت من بر بانوان اهل بیتم گریه خواهند کرد و مردان ایشان بر مردان اهل بیتم گریه می کنند و عزای حسین(ع) را هر ساله و نسلی پس از نسل دیگر تجدید خواهند کرد…

همیشه برای مصائب ابا عبدالله الحسین(علیه السلام) عزادار باشیم:

امام صادق(علیه السلام) فرمود: خداوند رحمت کند شیعیان ما را، به تحقیق که مشارکت کردند با ما در مصیبت[و] با حزن و حسرت همیشگی بر مصایب امام حسین (علیه السلام) [با ما همدردی کردند].

امام رضا(علیه السلام) فرمود:

به درستی که روز حسین(ع) پلکهای چشم ما را[در اثر گریه های همیشگی] مجروح کرد و اشکهای ما را روان و جاری ساخت و عزیز ما را در سرزمین کربلا ذلیل کرد. کرب و غم نفس گیر و بلا و مصیبت را تا روز پایان برای ما به ارث گذاشت.

                                        منبع:کتاب جلوه های عزاداری در تعالیم اهل بیت(علیه السلام)

امام صادق(علیه السلام) فرمود:

برای حضرت مهدی(علیه السلام) گنجی[ذخیره شده] است در طالقان که از جنس طلا و نقره نیست و پرچمی که از هنگامی که پیچیده شده، باز نشده است و مردانی که قلبهایشان مانند قطعه های ضخیم آهن است و ذره ای شک در ذات خداوند با آن مخلوط نمی شود و از سنگ مستحکم تر است.

اگر آن مردان بر کوهها حمله ور شوند، آنها را از جا خواهند کَند. با پرچمهای خود به شهر و دیاری [از سرزمین ظالمان] رو نمی آورند مگر آنکه آن را ویران کنند. مانند آن است که عقابها بر روی اسبان آنها هستند. آنان [دست و صورت] خود را بر زین اسب حضرت می مالند و با این کار برکت می جویند و گرداگرد حضرت را می گیرند. در جنگها با جان خود از او محافظت می نمایند و هرچه را اراده کند، برای او آماده می کنند.

در بین آنان مردانی هستند که شبها به خواب نمی روند و در نماز خود زمزمه هایی دارند مانند صدای زنبوران. شبها را بر روی اعضای خود قیام می کنند و به عبادت می پردازند و صبح را بر روی اسبهای خود آغاز می کنند. راهبان شب و شیران روز هستند. آنان نسبت به حضرت از کنیزی که مطیع ارباب خودش است، مطیع تر و فرمان بردارتر هستند…

و آنان از خشیت خداوند ترسان هستند. برای شهادت دعا می کنند و آرزو دارند که در راه خدا کشته شوند.

شعار آنان ((یا لثارات الحسین علیه السلام)) [یعنی ما طلب کنندگان انتقامها، در مقابل خون حسین علیه السلام هستیم].  هنگامی که حرکت می کنند، رعب و وحشت پیشاپیش آنان تا محدوده ی یک ماه پیمودن را در حرکت است[و هنوز به شهری نرسیده اند، رعب و وحشت از آنان بر دل ظالمان آن دیار چیره می شود].

پرسش: چرا گاهی دعاها و خواسته های ما برآورده و مستجاب نمی شود؟

پاسخ: دعا نشان از فروتنی، تواضع، خاکساری، خشوع و خضوع به درگاه موجودی عزیزتر و مقتدر، توانا و بلند مرتبه است؛ در مقام دعا باید دانست که “من” هیچ نیست و هرچه هست “اوست” باید باور کرد که من مخلوقم و او خالق من.

امام علی (ع) در پاسخ به این سوال که خداوند فرموده: “ادعونی استجب لکم؛ بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را ” پس چرا دعا می کنیم ولی دعایمان اجابت نمی شود؟ فرمود: زیرا دل های شما هشت خیانت کرده است:

1.شما خدا را شناختید اما حق او را چنان که بر شما واجب است ادا نکردید. بنابراین، شناخت شما به کارتان نیامد.

2. ایمان به رسول خدا(ص) آوردید، اما با سنت او مخالفت کردید، پس فایده ایمان شما چیست؟

3. قرآن را خواندید ولی عمل نکردید.

4. گفتید از آتش جهنم می ترسید اما در هر وقت با گناهان خود بدن های خود را آماده عذاب ساختید.

5. اظهار تمایل به بهشت کردید اما کاری که شما را از بهشت دور می کند انجام دادید.

6. از نعمت های خدا استفاده کرده ولی سپاسگذاری نکردید.

7. خداوند شما را به دشمنی شیطان امر کرده، شما با زبان با او دشمنی کردید ولی در عمل با او مخالفت نکردید.

8. عیب های مردم را جلوی چشم خود قرار دادید اما عیوب خود را پشت سر انداختید.

با توجه به این امر چگونه انتظار اجابت دعا دارید؟ پس خودتان را اصلاح و تقوا پیشه کنید تا دعاهای شما مستجاب شود.

امام صادق(ع) نیز در پاسخ به گروهی که از آن حضرت پرسیدند: چرا ما دعا می کنیم، اما مستجاب نمی شود؟ فرمودند: “چون کسی را می خوانید که نمی شناسیدش".

همچنین پیامبر خدا(ص) در این باره می فرمایند: ” همانا بنده دستش را (برای دعا) به درگاه خدا بالا می برد در حالی که خوراکش حرام است؛ با چنین حالی، چگونه دعایش مستجاب شود؟ “.

امام علی(ع) درباره این که چه حکمت هایی در تاخیر استجابت دعاست؟ می فرمایند:

” تاخیر در اجابت دعا تو را نومید نگرداند؛ زیرا که بخشش(خداوند) بسته به نیت تو است؛ چه بسا که در برآوردن خواهشت تاخیر شود، تا بدین وسیله خواهنده را پاداش بزرگتر و امیدوار (به بخشش الهی) را بخشش بیشتر دهد؛ بسا باشد که خیری بخواهی و به تو داده نشود اما دیر یا زود بهتر از آن به تو داده شود، یا برای خیر و مصلحت تو از تو دریغ شده است. و بسا خواسته ای که برآورده شود موجب نابودی و تباهی دین گردد".

آن حضرت همچنین فرمودند: “خداوند عزوجل به عیسی بن مریم علیه السلام وحی فرمود: به اشراف بنی اسرائیل بگو که… من دعای هیچ یک از شما و هیچ یک از کسانی را که حقی از مخلوقات مرا به گردن دارند، اجابت نمی کنم".

امام باقر(ع) نیز در بیان موانع استجابت دعا می فرمایند:” (گاه) بنده از خداوند حاجتی را می خواهد و از شان خداست که آن را در آینده ای نزدیک، یا با تاخیر برآورده سازد؛ اما بنده بعداً مرتکب گناهی می شود. پس، خداوند تبارک و تعالی به فرشته می گوید: حاجت او را برآورده مساز و او را از آن محروم گردان: زیرا که او خود را در معرض خشم من نهاد و مستوجب محرومیت از سوی من شد".

رسول مکرم اسلام همچنین فرمودند: ” بدانید که خداوند، دعایی را که از دلی غافل و بی خبر باشد، نمی پذیرد".    

فرستادگان ملکه صبا با صندوقی مملو از طلای ناب به عنوان پیش کش، به طرف قصر حضرت سلیمان حرکت می کردند و گمان داشتندکه برق طلایشان- که قابل توجه هم هست- چشم سلیمان را هم خواهد گرفت! اما وقتی وارد قصر شدند، دیدند زیر پاهایشان از زیر شیشه های بلورین، جوی های طلا روان است و حتی خدام قصر هم هنگام راه رفتن به آنها توجه ندارند! دیدند بخشی از دیوارهای قصر، از طلاست و هم چنین سایر تزئینات و وسایل روشنایی قصر همه از طلا هستند.

وقتی صحنه و اطرافشان را پر از طلا دیدند، طلاهای خود را حقیر و ناچیز شمردند و از عطای این مقدار طلا شرمنده  و سرافکنده بودند و میل داشتند آن را پنهان کنند، چون آن را قابل عرضه در آنجا نمی دیدند.

هدایت:

ما هم که عظمت و هیبت و غنای پروردگار همه هستی را ادراک نکردیم و قلب ما شکوه و غنا و عظمت الهی را نیافته، گمان می کنیم اعمال ما- خصوصاً که اهل مستحبات هم باشیم- چشم خدا را خواهد گرفت! اما وقتی مثل امیرالمومنین ، به عظمت و صمدیت رب همه هستی واقف شدیم، آن وقت اعمال خود را قلیل دیده و از سر صدق و حقیقت می گوییم:

” الهی قلبی محجوب و … طاعتی قلیل"(1) و یا مثل حضرت زین العابدین، ناله خواهیم زد: ” الهی ارحم عبدک الذلیل ذا اللسان الکیل و العمل القلیل"(2)

ما نیز تا چشم قلب مان به شکوه و عظمت و غنای پروردگار عالم باز نشود اندک اعمالمان را کثیر می پنداریم! تا وقتی که آن شکوه و غنا، مورد رویت قلب واقع شود؛ که آن وقت، کثیر اعمالمان را اندک و از عرضه آن شرمنده خواهیم بود.

پی نوشت:

_________________

(1). دعا صباح.

(2). مناجات المفترقین.

ذکر خدا از یاد بردن هستی محدود خویش در رهگذر یاد اسمای الهی است و تداوم و استمرار آن زنگار گناهان را از روی دل می زداید؛ زیرا غفلت و فراموشی حق تعالی، ساحت دل را مکدر می کند. ذکر خداوند آثار و ثمرات اعجاب آور و باشکوهی دارد.

یکی از بهترین اذکار ذکر تسبیح “سبحان الله” است که احادیث مختلفی وجود دارد که برای گفتن ذکر “سبحان الله” به تنهایی ثواب هایی قرار داده شده است:

1- پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمود: “هرکه صد مرتبه سبحان الله بگوید، بهتر است از راندن صد شتر (که با خود به حج برد تا آنها را از برای خدا قربانی کند)".

2- مردی از امام علی (ع) پرسید، ای ابوالحسن! تفسیر “سبحان الله” چیست؟ آن حضرت فرمود:

“بزرگ داشتن عزت و شکوه خداوند، بزرگ و پاک داشتن او از هر آلایشی که مشرکین به ساحت مقدسش نسبت دهند، لذا هر وقت بنده ای این کلمه را بگوید همه فرشتگان برای او طلب رحمت نمایند".

3- امام باقر(ع) فرمود: “هرکس در مسجد خیف منا صد مرتبه سبحان الله بگوید خداوند تعالی ثواب آزاد کردن یک بنده، در نامه عمل او بنویسد".

4- امام باقر(ع) به نقل از رسول خدا(ص) فرمود:

“هرکس که سبحان الله بگوید، خداوند درختی در بهشت برایش می کارد".

5- یونس بن یعقوب نقل می کند که به امام صادق (ع) عرض کردم:

آیا کسی که صد بار ذکر “سبحان الله” را بگوید در زمره کسانی است که، “ذکر و یاد خدا را بسیار کنند؟!” فرمود: “بلی".

پاداش گوینده سبحان الله

امام صادق (ع) از پدر و جد بزرگوارش حضرت امام علی(ع) روایت می کند:

نبی اکرم(ص) در پاسخ مسائلی که مردی یهودی از آن حضرت پرسیده بود، ضمن حدیث طویلی فرمود: آن گاه که بنده سبحان الله بگوید، آنچه پایین تر از عرش خداست با او سبحان الله می گویند و به گوینده ده برابر پاداش آنها داداه می شود و چون الحمدالله گوید، خداوند نعمت دنیا را به او کرامت کند تا نعمت های آخرت را ببیند و آن سخنی است که بهشتیان هنگام ورود به بهشت می گویند و همه سخن ها در دنیا قطع می شود و به جز الحمدالله که قطع نمی گردد و آیه کریمه( احزاب44):

درود بهشتیان در روزی که به دریافت و دیدار پاداش خدا نایل می شوند، سلام است به همین حقیقت اشاره دارد.

پاداش در بهشت

رسول خدا (ص) فرمود: هر کس که سبحان الله العظیم و بحمده بگوید درخت خرمایی برای وی در بهشت کاشته می شود.

ترازوی اعمال

امیرالمومنین علی (ع) می فرمایند: تسبیح و سبحان الله گفتن یک نیمه از ترازوی اعمال را پر کرده و الحمدالله گفتن ترازوی اعمال را سرشار می سازد و الله اکبر گفتن فاصله میان آسمان و زمین را پر می کند.

منبع: کتاب ذکر های مستحبی، مولف: عباس عزیزی

علامه امینی چنین نقل می کند:

پدر و مادری ناصبی دشمن اهل بیت بچه دار نمی شدند. مادر نذری کرد که اگر خدا به او پسری بدهد او را به راهزنی بر زائرین امام حسین (علیه السّلام) و کشتن ایشان قرار دهد !!

اتفاقاً بچه دار شده و بچه ی آن ها هم پسر بود، وقتی که به حد رشد و بلوغ رسید، پدر و مادر قضیّه ی نذر خود را به او گفتند: آن جوان قبول کرده و آمد در نواحی مسیّب که در نزدیکی کربلاست، منتظر کاروان زائرین ماند.

در همان هنگام، خواب بر وی غلبه کرد و قافله ی زائرین قبر امام حسین (علیه السّلام) گذشت در حالی که گرد و غبار زوّار بر بدن این جوان نشست، در همان حال در عالم رؤیا دید که قیامت برپا شده و فرمان آمده است او را به آتش دوزخ اندازند، وقتی در آتش افتاد متوجه شد آتش بدن او را نمی سوزاند، علت آن را در خواب به او اطلاع دادند که به خاطر گرد و غبار زائر امام حسین (علیه السّلام) آتش بدنش را نسوزاند !!

از خواب بیدار شده و از قصد بد خود برگشت و همان جا توبه کرد و جزء محبّان خاندان اهل بیت عصمت و طهارت شده و هراسان خود را به قبر شریف حضرت سیدالشهدا رساند.

منبع:كتاب گلواژه های روضه