در نظام بهداشت و سلامت اسلام، بهره مندی انسان از نعمت های الهی برای رسیدن به تکامل و خشنودی خداوند ضروری است و مواظبت و پیشگیری از آسیب ها و آلودگی ها واجب دانسته می شود.

در مبانی بهداشت اسلامی، رعایت و حفظ سلامتی از مصالح عمومی نظام اجتماعی و بخشی از مسوولیت همگانی شمرده می شود که ایمان و فطرت بزرگ ترین خاستگاه و انگیزه اش است.

قرآن و سنت معصومین (علیه السلام) بر اهمیت و تاثیر بهداشت در زندگی دنیوی و اخروی اشاره فراوان دارد، برای نمونه می توان به استناد، یکی از مصادیق آیه شریفه “و لا تلقوا بایدیکم الی التهلکه” (سوره بقره، آیه 195) ضرورت رعایت بهداشت را برای پیشگیری از هلاکت استنباط کرد و چون مقدمه واجب، واجب است، رعایت بهداشت و پیشگییری از بیماری ها برای حفظ جان مسلمانان واجب خواهد بود و اگر آگاهانه و از روی عمد در حفظ جان مسلمانان کوتاهی شود، کاری بسیار ناپسند و سایسته عقوبت خواهد بود.

پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند. “به هر مقدار که می توانید نظافت را رعایت کنید؛ زیرا خداوند متعال، اسلام را بر پایه نظافت بنا نهاده و هرگز کسی وارد بهشت نمی گردد، مگر آنکه پاکیزه باشد".

آن حضرت همچنین برای بیان اهمیت مساله سلامت و تندرستی درباره این که یکی از نعمت هایی که مردم به آن آزموده می شوند، فرمودند: ” دو نعمت است که بسیاری از مردم در در آنها آزموده می شوند (یا به سبب آنها به گمراهی و فساد می افتند)فراغت و تندرستی".

امیرمومنان علی بن ابی طالب (علیه السلام) نیز به فرزند خود امام حسن (علیه السلام) توصیه هایی فرموده اند که انسان را از مراجعه به پزشک بی نیاز می کند، ایشان می فرمایند: 

“پسرم، آیا تو را چهار نکته نیاموزم که به کمک آنها از طب، بی نیاز شوی؟ گفت: چرا، ای امیر مومنان! فرمود: ” بر سفره نمی نشینی، مگر آن هنگام که گرسنه ای؛ و از سفره بر نمی خیزی، مگر در آن حال که هنوز، میل به خوردن داری؛ خوب بجو؛ و به گاه خفتن، خودت را بر خلا عرضه کن.

اگر این چهار نکته را به کار بستی، از طب، بی نیاز شوی".

ایشان همچنین در توصیه ای دیگر چنین می فرمایند: ” هرکس در گرسنگی کامل، غذا بخورد، غذا رو خوب بجود، در حالی که هنوز میل به خوردن دارد، غذا را واگذارد و چون احساس قضای حاجت کرد،آن را محبوس ندارد، به هیچ بیماری جز بیماری مرگ، مبتلا نمی شود".

مولای متقیان (علیه السلام) در پاسخ به این پرسش که گفتند چرا در قرآن، هر دانشی جز دانش طب هست؟ فرمودند: ” در قرآن، آیه ای است که همه طب را یک جا در خود گرد آورده است و آن این آیه شریفه است، ” بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید".